Trends op het gebied van oplichting via telefoon of internet

Onbekenden nemen contact op via WhatsApp, SMS of telefonisch

WhatsApp is een veelgebruikte app en daardoor een populaire manier voor fraudeurs om contact te leggen. Maar daarnaast gebeurt dit ook via SMS en in toenemende mate ook via telefonisch contact. Met de opkomst van door artificiële intelligentie (AI) gegenereerde stemmen (de zogenoemde 'deepfake voice technologie') kunnen criminelen nu gestolen stemopnames gebruiken om zich voor te doen als jou. Dit is een groeiend risico, vooral bij telefoonfraude en identiteitsdiefstal.

Hoe wordt mijn stem 'gestolen' om met AI te klonen?

Oplichters nemen eerst je stem op bij een telefoongeprek. Of wanneer je een gemiste oproep terugbelt en nietsvermoedend de voicemail inspreekt. Maar het kan ook met behulp van een online video(gesprek). AI-tools analyseren vervolgens je stem en 'klonen' je stem. Ze kunnen op basis van een paar seconden opname ervoor zorgen dat je stem complete (door de oplichter opgestelde) zinnen kan uitspreken. Ze kunnen nu realistisch klinkende audio genereren, waarin het lijkt alsof jij zelf spreekt. Vervolgens wordt dit computergeluid gebruikt om andere mensen te bellen en hen op te lichten. Op die manier wordt jouw stem dus misbruikt voor fraude.

Hoe bescherm je jezelf tegen deze nieuwe vorm van fraude?

• Wees zeer voorzichtig met onbekende (en vooral buitenlandse) nummers.
• Bij een vreemd gesprek, moet je nooit bevestigende antwoorden geven, zoals “Ja” of “Dat klopt”.
• Gebruik codewoorden met familie, vrienden of collega’s voor noodgevallen. Of vraag aan de beller die zich voordoet als vriend of collega iets wat enkel jullie tweeën kunnen weten (bijvoorbeeld: wat hadden we samen de laatste keer voor lunch?).
• Controleer altijd via een andere methode als iemand je onverwacht om geld vraagt of om een financiële transactie (bijv. bellen met een bekend nummer). Of gebruik voorgaande tip.
• Gebruik 2-stapsverificatie (2FA) op al je belangrijke accounts. Zo hebben criminelen niet genoeg aan alleen je stem.
• Blokkeer en rapporteer verdachte telefoontjes bij de Fraudehelpdesk. Neem direct contact op met de politie als je bent opgelicht.

Dit is de lastigste oplichtingsmethode om te herkennen

De fraudeur heeft met AI en door middel van 'klonen' de stem gekaapt van een familielid, vriend of collega. En de oplichter kent ook het telefoonnummer van deze bekende. Met dit nummer word jij gebeld.

Hoe herken je dit:

• Vreemd verzoek met urgentie en of dwang. Bijvoorbeeld: kun je nu direct geld overmaken. Of: kun je even bestand x opsturen.
• Vreemd tijdstip.
• Slechte verbinding.

Wat kun je hier tegen doen:

• Kap het gesprek af en bel het betreffende nummer terug. Je krijgt dan je échte familielid, vriend of collega aan de lijn.
• Neem via een ander kanaal contact op met deze persoon.
• Gebruik codewoorden met familie, vrienden of collega’s voor noodgevallen. Of vraag aan de beller die zich voordoet als vriend of collega iets wat enkel jullie tweeën kunnen weten (bijvoorbeeld: wat hadden we samen de laatste keer voor lunch?).
• Blokkeer en rapporteer verdachte telefoontjes bij de Fraudehelpdesk. Neem direct contact op met de politie als je bent opgelicht.

Overige methodes om rekening mee te houden:

Wangiri-fraude ("één-keer-overgaan-scam")

• Je telefoon gaat maar één keer over en de beller hangt op.

• Als je terugbelt, word je doorgeschakeld naar een duur betaald nummer, waardoor je enorme kosten maakt. Dit gebeurt vaak met nummers uit exotische landen zoals Tunesië (+216), Algerije (+213) of Vanuatu (+678).

  "Microsoft"- of "Belastingdienst"-scams

• Een Engelssprekende ‘medewerker’ belt en beweert dat er een probleem is met je computer of belastingaangifte. Ze vragen je om software te installeren of geld over te maken. Dit is altijd nep! Officiële instanties bellen niet op deze manier.

  Bankfraude ("spoofing")

• Je wordt gebeld door iemand die zich voordoet als je bank en beweert dat er verdachte transacties zijn. Ze vragen je inloggegevens of vragen je geld over te maken naar een ‘veilige rekening’ (die in werkelijkheid van de oplichters is).

  Oplichting (vriend-in-nood oplichting)

• Je krijgt een bericht van iemand die zich voordoet als een bekende (bijvoorbeeld je zoon of dochter) en beweert een nieuw nummer te hebben. Vervolgens vragen ze om geld, vaak met een dringend excuus zoals "ik kan niet inloggen bij mijn bank". Ze sturen soms ook valse betaalverzoeken via Tikkie of andere methoden. Soms bellen oplichters eerst en sturen daarna een WhatsApp-bericht met een link of betaalverzoek. Dit kan ook een nepprofiel zijn dat zich voordoet als een familielid in het buitenland.

  Phishing-links op WhatsApp of SMS

• Een onbekend nummer stuurt een link en beweert dat je een prijs hebt gewonnen of een pakketje moet volgen. Klikken op de link kan ervoor zorgen dat je malware installeert of op een valse website terechtkomt waar je gegevens worden gestolen. Malware is software die gebruikt wordt om computersystemen te verstoren, gevoelige informatie te verzamelen of toegang te krijgen tot je computer. 

  Nep-lotingen en kortingen

• Een SMS beweert dat je iets gewonnen hebt of een exclusieve korting krijgt. Dit leidt meestal naar phishing-websites die persoonlijke gegevens proberen te verzamelen.

  Valse pakketbezorging

• Een SMS beweert dat een pakketje onderweg is en je op een link moet klikken om het te volgen. Vaak leidt dit naar een nepsite die je vraagt om inloggegevens of om een kleine betaling te doen, waarmee je bankgegevens worden gestolen.

  Identiteitsdiefstal op WhatsApp (of bijvoorbeeld Facebook, Instagram of LinkedIn)

• Oplichters kunnen je naam en profielfoto gebruiken om anderen te misleiden en zich voor te doen als jij.

Hoe herken je een scam via WhatsApp of SMS?

• Bericht komt van een onbekend of vreemd nummer.
• Er wordt dringend om geld of actie gevraagd.
• Bericht bevat spelfouten of rare zinsopbouw.
• Je wordt gevraagd een link aan te klikken of gegevens in te vullen.
• Nummers die lijken op Nederlandse nummers, maar een vreemd landnummer hebben.
• Nummers die steeds kort overgaan en meteen ophangen.
• Nummers die meerdere keren bellen op rare tijdstippen (bijv. ‘s nachts).
• Buitenlandse nummers die beweren van een officiële instantie te zijn (bank, belastingdienst, politie).

Wat kun je doen?

• Reageer niet op onbekende nummers. Neem niet op als je geen oproep verwacht.
• Controleer altijd via een andere manier (bijv. bel direct een bekende op via het bij jou bekende nummer) als iemand beweert een nieuw nummer te hebben.
• Klik nooit op links in verdachte berichten.
• Blokkeer en rapporteer verdachte nummers in WhatsApp.
• Controleer altijd de afzender via de officiële website of klantenservice.
• Banken en overheidsinstanties sturen nooit SMS’jes met links!
• Bel nooit terug naar onbekende buitenlandse nummers.
• Geef zelf ook geen instructie via de telefoon of via SMS / Whatsapp, maar gebruik hiervoor de juiste kanalen.